Dobrochna Bach-Golecka, O deficycie transpozycji. Refleksje na temat transpozycji prawa europejskiego w Polsce - Część 4

Trybunał Sprawiedliwości UE wskazuje w ramach orzecznictwa na szereg zasad charakterystycznych dla społeczeństwa demokratycznego: wolność i tolerancję, pluralizm oraz otwartość społeczeństwa, prawa jednostki oraz zasadę rządów prawa (rule of law). Odnosząc się do pojęcia demokracji Trybunał stwierdził, że: „podstawową zasadą demokratyczną jest reguła dotycząca tego, że ludy (peoples) winny brać udział w wykonywaniu władzy za pośrednictwem rządów przedstawicielskich”[70]. Zasady demokratyczne stanowią „podstawowy element konstrukcji wspólnotowej”[71]; wymagają odpowiedniego zaangażowania i reprezentacji obywateli lub grup obywateli w proces podejmowania istotnych decyzji politycznych (policy-making), jak również zagwarantowania ochrony prawnej dla indywidualnych interesów obywateli[72]. ETS stwierdził, że dwa wymiary rządów demokratycznych: prawo ludu do uczestniczenia w funkcji legislacyjnej przez ciała przedstawicielskie oraz zdolność jednostek do obrony swych praw w postępowaniu sądowym są wzajemnie powiązane. Wolność działań jednostki nie powinna być ograniczona bardziej niż jest to konieczne ze względu na interes publiczny[73].

KE podkreśla, że ochrona praw jednostki może być skuteczna jedynie w przypadku terminowej i prawidłowej implementacji prawa europejskiego do porządku krajowego. Wiąże się to z zobowiązaniem ciążącym na każdym państwie członkowskim do podjęcia skutecznych działań zmierzających do transpozycji aktów unijnych. W szczególności, dla zagwarantowania terminowości przyjmowania środków krajowych jest możliwe rozważenie stosowania innowacyjnych instrumentów prawnych, takich jak dyrektywy rządowe lub rozporządzenia z mocą ustawy. KE podkreśla, że należałoby rozważyć stosowanie powyższych aktów prawnych w sytuacji stałego braku terminowej transpozycji dyrektyw danego państwa członkowskiego oraz  wtedy, gdy zezwala na to wewnętrzny porządek prawny.

W odniesieniu do sytuacji polskiej był wysuwany postulat wzmocnienia efektywności prawa unijnego w polskim porządku prawnym poprzez nowelizację art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, którego postanowienia ograniczają możliwość wydawania tzw. rozporządzeń wykonawczych[74]. W tym kontekście propozycje nowelizacji Konstytucji RP zawierają unormowania dotyczące przyznania kompetencji dla Rady Ministrów, która w celu wykonania prawa UE mogłaby wydawać rozporządzenia z mocą ustawy, następnie przedkładane Sejmowi do zatwierdzenia. Rozporządzenia obowiązywałyby jedynie do momentu wejścia w życie zastępującej je ustawy. Zwolennicy podkreślają wyjątkowy charakter proponowanych rozwiązań, gdyż możliwość stosowania rozporządzeń byłaby ograniczona wyłącznie do procesu implementacji dyrektyw. Motywacją dla przyjęcia takich instrumentów prawnych jest chęć przyspieszenia terminów transpozycji. Zwolennicy tego rozwiązania podkreślają, że problemy w dotrzymaniu terminów transpozycyjnych związane są z brakiem skutecznych działań po stronie rządu, a nie parlamentu. W tym kontekście propozycja włączenia rozporządzeń wykonawczych do źródeł prawa obowiązującego w Polsce stanowiłaby poszerzenie instrumentarium polskiej władzy wykonawczej.

            Powyższą propozycję można byłoby analizować w szerszym kontekście systemowym, związanym z procesem europeizacji prawa[75]. Zjawisko to polega na instytucjonalizowanym oddziaływaniu porządku europejskiego na prawo krajowe państwa członkowskiego. W pierwszym etapie, europeizacja prawa krajowego polega na podejmowaniu działań dostosowawczych w okresie przed akcesją (harmonizacja prawa). Etap drugi jest związany z implementacją prawa unijnego, w szczególności dyrektyw. Członkostwo w Unii Europejskiej prowadzi do powstania szczególnych relacji między systemami prawnymi państw członkowskich a prawem europejskim, jak również do związków między polityką (władzą polityczną) a prawem europejskim. Europeizacja prawa krajowego jest związana z poszerzaniem domeny oddziaływania prawa europejskiego oraz ze stosowaniem różnorodnych instrumentów wyrażających wpływ regulacji unijnych. W tym kontekście można wskazać na rozwój specyficznych instrumentów prawnych Unii, które prowadzą do narzucania nowych ram ustawodawczych dla prawa krajowego, a niekiedy nawet do zastąpienia ich.

            W kontekście polskiego opóźnienia w transpozycji dyrektyw należy podkreślić nieefektywny, nadmiernie sformalizowany system koordynacji działań związanych z polityką europejską, czy węziej ujmując z działaniami legislacyjnymi. Organy władzy publicznej zdają się nie poświęcać problematyce transpozycji odpowiedniej uwagi, ani nie gwarantują woli politycznej niezbędnej do przyjęcia projektów zmian na poziomie krajowym. W odniesieniu do opóźnień niektórych dyrektyw można domniemywać obawy związane z kosztami implementacji (tzw. dyrektywy klimatyczno-energetyczne) czy zmiany wewnętrzne w ministerstwach wiodących (jak przykładowo w odniesieniu do dyrektyw zdrowotnych).

            Nowe formy oddziaływania na system prawa krajowego stanowią instrumenty tzw. „miękkiego prawa” (soft law)[76]. Pojęcie „prawa miękkiego” jest pojęciem zbliżonym do oksymoronu, odwołuje się do instrumentów pozbawionych formalnie mocy wiążącej, które stanowią jednak o pewnej sferze zobowiązania, rekomendacji czy zalecenia. Paradoksalnym zjawiskiem wydaje się fakt, że KE stosuje instrumenty prawa miękkiego dla celów przestrzegania prawa „twardego”, formalnie wiążącego. W tym kontekście problematyka dotycząca transpozycji prawa europejskiego do prawa krajowego związana jest także z pewną polityką regulacji, próbą oddziaływania na władze krajowe przy użyciu instrumentów innych niż akty prawa. Istotny jest również pewien klimat współzawodnictwa i rywalizacji (peer pressure), motywujący państwa do poprawy wyników stanu deficytu transpozycji.

            O znaczeniu norm prawa miękkiego świadczą także regulacje traktatowe, które w ramach katalogu źródeł prawa europejskiego (art. 288TfUE) wymieniają obok klasycznych aktów prawa: rozporządzeń, dyrektyw i decyzji, także zalecenia i opinie, z podkreśleniem, że nie mają one mocy wiążącej. Pole oddziaływania norm miękkich wiąże się zatem ze sferą rekomendacji określonego działania, rekomendacją przestrzegania pewnych norm czy zasad; wyraża cel regulacyjny lub przygotowujący przyszłą legislację. W tym kontekście należy ujmować zalecenia KE dotyczące transpozycji dyrektyw przez państwa członkowskie.


dr Dobrochna Bach-Golecka - Katedra Prawa Europejskiego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego


Tekst powstał w ramach projektu „Polska i Republika Czeska – dlaczego nie uczymy się od siebie? Stworzenie dróg wykorzystania doświadczeń kraju sąsiedniego w zakresie rozwiązywania problemów polityk publicznych”, współfinansowanego przez Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu Forum Polsko-Czeskie: wspieranie rozwoju stosunków polsko-czeskich. Tekst wyraża jedynie poglądy autora i nie może być utożsamiany z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

Tekst  jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Autorki i Ośrodka Myśli Politycznej. Utwór powstał w ramach konkursu Forum Polsko-Czeskie: wspieranie rozwoju stosunków polsko-czeskich, realizowanego za pośrednictwem MSZ RP w roku 2013. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o konkursie Forum Polsko-Czeskie:wspieranie rozwoju stosunków polsko-czeskich.


[1] W doktrynie terminy „transpozycja”, „implementacja”, „wdrożenie” stosowane są zamiennie; niekiedy jednak przypisuje im się odrębne, specyficzne znaczenie. W ramach niniejszego tekstu pojęcia te są używane jako synonimy, wskazujące na działania władz krajowych zmierzające bezpośrednio  do zapewnienia obowiązywania norm prawa europejskiego w porządku krajowym.

[2] Art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE). Szerzej na temat specyfiki dyrektyw jako aktu prawa wymagającego podjęcia działań implementacyjnych zob. B. Kurcz, Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa krajowego, Zakamycze, Kraków 2004.

[3] Por. J. Helios, W. Jedlecka, Zasady stosowania prawa Unii Europejskiej, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń 2013.

[4] Pomocniczo można odwoływać się także do kompetencji Unii w ramach tzw. klauzuli kompetencji dorozumianych z art. 352 TfUE; możliwość podjęcia działania przez Unię uzależniona jest od niezbędności osiągnięcia jednego z celów Unii określonych w Traktatach (w ramach polityk określonych w Traktatach).

[5] Wyrok TK z dnia 24.11.2010 r. w sprawie K 32/09.

[6] Art. 3 ust. 1 TfUE wskazuje w tym kontekście na następujące dziedziny: unia celna, ustanawianie reguł konkurencji, polityka pieniężna w strefie euro, zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa, wspólna polityka handlowa. Unia posiada także kompetencje do zawierania umów międzynarodowych.

[7] Wyrok TK w sprawie K 32/09, uzasadnienie orzeczenia pkt. 2.1.

[8] Trybunał odwołuje się w tym kontekście do orzecznictwa innych sądów konstytucyjnych Unii, które wydały wyroki dotyczące Traktatu z Lizbony: Austrii, Czech, Francji, Łotwy, Niemiec i Węgier; por. uzasadnienie orzeczenia pkt. 3. Szerzej na temat praktyki komparatystycznej polskiego TK zob. J. Krzeminska-Vamvaka, Courts as comparatists. References to foreign law in the case-law of the Polish Constitutional Court, NYU School of Law Jean Monnet Working Paper05/12.

[9] KE jest całkowicie niezależna w wykonywaniu swych zadań (art. 17 ust. 3 TUE), a „członkowie Komisji powstrzymują się od wszelkich czynności niezgodnych z charakterem ich funkcji. Państwa członkowskie szanują ich niezależność i nie dążą do wywierania na nich wpływu przy wykonywaniu przez nich zadań” (art. 245 TfUE). Unormowania te mają na celu zapewnienie realizacji interesu ogólnego (europejskiego) oraz ograniczenie wpływu państw członkowskich na funkcjonowanie KE poprzez oddziaływanie personalne, gdyż zarówno Komisarze, jak i pracownicy Komisji są obywatelami poszczególnych państw członkowskich.

[10] Szczegółowe zasady kontroli określa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16.02.2011 r., ustanawiające przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję.

[11] Pojęcie „komitologia” nawiązuje do komitetów, w ramach których zasiadają przedstawiciele państw członkowskich. Komitetom z zasady przewodniczy przedstawiciel Komisji. Komitety uczestniczą w procesie prawotwórczym Komisji. Por. P. Tosiek, Komitologia. Szczególny rodzaj decydowania politycznego, UMCS, Lublin 2007.

[12] Por. G. Edwards, Introduction: The European Commission in perspective, [w:] D. Spence, G. Edwards (red.), The European Commission, John Harper, London 2006, s. 10-14.

[13] Zob. J. Trondal, Beyond the EU membership-non-membership dichotomy? Supranational identities among national EU decision-makers, „Journal of European Public Policy” 9 (2002), s. 468-487.

[14] Por. art. 298 TfUE oraz rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30.05.2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji.

[15] Wyrok TK z dnia 11.05.2005 r. w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 5.1.

[16] Wyrok TK w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 2.2.

[17] Wyrok TSUE z dnia 10.04.1984 r. w sprawie 14/83 S. von Colson i E. Kamann v. Land Nordrhein-Westfalen. Granicą proeuropejskiej wykładni prawa krajowego jest interpretacja contra legem, czyli wykładni sprzecznej z normalnym (zwyczajnym) rozumieniem danego terminu. Ponadto, interpretacja prawa krajowego nie może stać w sprzeczności z ogólnymi zasadami prawa, w szczególności z zasadą pewności prawa i zakazu retroakcji.

[18] Wyrok TSUE z dnia 04.07.2006 r. w sprawie C-212/04 K. Adeneler i in. v. Ellinikos Organismom Galaktos (ELOG), uzasadnienie orzeczenia pkt. 124.

[19] Wyrok TK z dnia 11.05.2005 r. w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 6.4.

[20] Wyrok TK w sprawie K 32/09, uzasadnienie orzeczenia pkt. 2.1. Trybunał powołuje się na: K. Wojtyczek, Przekazywanie kompetencji państwa organizacjom międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007, s. 284.

[21] Szczegółowe kompetencje parlamentów krajowych zostały określone w protokołach dodatkowych do Traktatu: Protokole nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej oraz w Protokole nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności.

[22] Regulacje traktatowe uszczegółowione są przez akt proceduralny, jakim jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16.02.2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej. Por. I. Wróbel, Quasi-prawodawcza inicjatywa obywatelska jako instrument demokracji uczestniczącej w systemie prawnoinstytucjonalnym Unii Europejskiej, „Przegląd Zachodni” 1(2013), s. 69-93.

[23] Zob. J. Maliszewska-Nienartowicz, Zasada proporcjonalności w prawie Wspólnot Europejskich, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, Toruń 2007, s. 114-121.

[24] Por. przykładowo wyrok TSUE z dnia 30.11.1995 r. w sprawie C-55/94 R. Gebhard v. Consiglio dell'Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano.

[25] Por. M. Bobek, Comparative reasoning in European Supreme Courts, Oxford University Press, Oxford 2013; I. Pernice, J. M. Beneyto (red.), Europe´s Constitutional Challenges in the Light of the Recent Case Law-Lisbon and Beyond, Nomos, Baden-Baden 2011.

[26] K 18/04. Por. D. Bach-Golecka, M. Golecki, Zasada prednosti komunitarniho prava v judikature polskeho Ustaviho soudu („Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego”), „Casopis pro pravni vedu a praxi”, PrF MUBrno 2006, t. 14, z. 3, s. 211-218.

[27] Wyrok TK z dnia 11.05.2005 r. w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 10.2.

[28] Takie rozumienie zasady lojalnej współpracy (solidarności, lojalności) można było domniemywać z orzecznictwa TSUE. Co więcej, zmiana regulacji traktatowych dokonana w ramach Traktatu z Lizbony potwierdziła takie rozumienie zasady solidarności w art. 4 ust. 3 TUE: „Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Unia i państwa członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów”.

[29] Wyrok TK z dnia 11.05.2005 r. w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 6.2.

[30] Wyrok TK z dnia 11.05.2005 r. w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 6.4.

[31] Wyrok TK z dnia 11.05.2005 r. w sprawie K 18/04, uzasadnienie orzeczenia pkt. 10.2.

[32] W tym kontekście można wskazać na orzeczenia TSUE dotyczące usług aborcji, prostytucji, działalności hazardowej, handlu artykułami pornograficznymi lub artykułami o charakterze militarnym, pobudzającymi agresję.

[33] Wyrok TSUE z dnia 31.03.1993 r. w sprawie C-19/92 D. Kraus v Land Baden-Württemberg, uzasadnienie orzeczenia pkt. 37. Por. A. Zawidzka, Wymagania imperatywne w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z zakresu rynku wewnętrznego, Warszawa 2001.

[34] Zob. K. Kowalik-Bańczyk, Konsekwencje przyjęcia protokołu polsko-brytyjskiego dotyczącego stosowania Karty Praw Podstawowych, [w:] A. Wróbel (red.), Karta Praw Podstawowych w europejskim i krajowym porządku prawnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2009, s. 134-137.

[35] W mniejszym zakresie wymagają transpozycji do porządku krajowego: rozporządzenia w zakresie, w jakim skuteczność tego aktu jest uzależniona od przyjęcia określonych przepisów krajowych; decyzje oraz umowy międzynarodowe zawierane przez UE samodzielnie lub wspólnie z państwami członkowskimi.

[36] Zob. C. Mik (red.), Solidarność jako zasada działania Unii Europejskiej, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń 2009.

[37] Wyrok TSUE z dnia 13.12.2001 r. w sprawie C-1/00 Komisja v. Republika Francuska (BSE), uzasadnienie orzeczenia pkt. 130-131.

[38] Por. zalecenie Komisji z dnia 12.07.2004 r. w sprawie transpozycji dyrektyw dotyczących rynku wewnętrznego do prawa krajowego (2005/309/WE).

[39] Ustanowienie punktów kontaktowych jest istotne nie tylko w kontekście zapewnienia odpowiedniej koordynacji administracyjnej, ale także jako punkt informacyjny dla obywateli oraz przedsiębiorców.

[40] Obecna propozycja wysunięta przez KE w 2011 r. dotyczy ustalenia dopuszczalnego poziomu wskaźnika transpozycji na poziomie 0,5%.

[41] W tym kontekście można wskazać, w szczególności, takie projekty jak system SOLVIT czy program „EU Pilot”; zob. K. Bromski, SOLVIT jako narzędzie reformy regulacji i wspierania przedsiębiorczości w krajach Unii Europejskiej, „Wrocławski Przegląd Międzynarodowy”, 3-4 (2010), s. 275-284.

[42] Dokładne omówienie zmian w procedurze z art. 260 TfUE zawiera komunikat Komisji (2011/C 12/01) – Stosowanie art. 260 ust. 3 TfUE.

[43] W szczególności, uchybienie zobowiązaniom określonym w powyższej regulacji oznacza: „(…) całkowity brak informacji o środkach podjętych w celu realizacji dyrektywy, jak i przypadki jedynie częściowego poinformowania o środkach transpozycji. Sytuacja taka może zajść, jeżeli środki podjęte w celu transpozycji, o których poinformowano, nie obejmują całego terytorium państwa członkowskiego lub gdy przekazane informacje są niekompletne w odniesieniu do środków transpozycji dotyczących części dyrektywy. Jeżeli państwo członkowskie przedłożyło wszelkie niezbędne wyjaśnienia na temat tego, jak – jego zdaniem – dokonało ono pełnej transpozycji dyrektywy, Komisja może uznać, że dane państwo członkowskie nie uchybiło obowiązkowi poinformowania o środkach transpozycji i że w związku z tym art. 260 ust. 3 nie ma zastosowania”. Komunikat Komisji 2011/C 12/01, pkt. III.19.

[44] Komunikat Komisji 2011/C 12/01, pkt. I.7.

[45] Reguła wycofania sprawy z Trybunału nie obowiązuje w przypadku, gdy KE zaproponowała także nałożenie ryczałtu; por. Komunikat Komisji 2011/C 12/01, pkt. IV.22.

[46] Wielka Brytania osiągnęła wskaźnik deficytu transpozycji dokładnie na poziomie 1%.

[47] W przeciągu zaledwie 6 miesięcy Włochy dokonały implementacji aż 21 „opóźnionych” (long overdue) dyrektyw, w stosunku do których opóźnienie w implementacji wynosiło ponad 2 lata.

[48] Polska przystąpiła do programu od 1.1.2011 r. jako jedno z ostatnich państw członkowskich UE.

[49] Zalecenie Komisji z dnia 29.06.2009 r. w sprawie środków na rzecz poprawy funkcjonowania jednolitego rynku (2009/524/WE). Państwa członkowskie zobowiązane są do przedłożenia KE sprawozdania z działań podjętych w celu wdrożenia postanowień zawartych w zaleceniu.

[50] Tabele korelacji mają zwiększyć przejrzystość prawodawstwa krajowego w kontekście ułatwiania dialogu przedstawicieli państwa członkowskiego z Komisją, ale także w celu zintensyfikowania komunikacji zewnętrznej.

[51] Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie sposobów wdrażania i egzekwowania prawodawstwa UE (2006/C 24/13).

[52] Zob. T. Kołodziej, Rządowa koordynacja polityki europejskiej w Polsce. Ewolucja systemowa w okresie od aplikacji o członkostwo do prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, Difin, Warszawa 2012, s. 259.

[53] Tak T. G. Grosse, Wpływ kultury politycznej na kształtowanie polityki europejskiej w Polsce, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, 2010, nr 1, s. 164-165.

[54] Por. P. Guasti, Civil society and the legitimacy of the EU polity. Using network analysis to analyze linkages among actors, [w:] Z. Mansfeldova, H. Pleines (red.), Informal relations from democratic representation to corruption. Case studies from Central and Eastern Europe, Ibidem, Stuttgart 2011, s. 91-124.

[55] Wyrok TSUE z dnia 10.07.1980 r. w sprawie 102/79 Komisja v Belgii.

[56] Por. K. Scheuring, Stosowanie prawa wspólnotowego przez organy administracyjne państw członkowskich UE, Ars boni et aequi, Poznań 2008.

[57] Ustawa z dnia 27.08.2009 r., Dz.U. nr 161, poz. 1277.  Instrumenty pomocnicze do ustawy to: Regulamin Komitetu do Spraw Europejskich (M.P. nr 9, poz. 80) oraz uchwała nr 15 Rady Ministrów z dnia 26.01.2010 r. w sprawie upoważnienia Komitetu do Spraw Europejskich do rozpatrywania, rozstrzygania lub uzgadniania w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (M.P. nr 6, poz. 53).

[58] Uchwała nr 49 Rady Ministrów z dnia 19.03.2002 r.

[59] System ten został uruchomiony w lipcu 2009 r. z inicjatywy Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej w ramach projektu „Wdrożenie procedury transpozycji wspólnotowych aktów prawnych do polskiego porządku prawnego”.

[60] Por. Procedury transpozycji aktów prawnych Unii Europejskiej, w tym koordynowania zobowiązań legislacyjnych wynikających z orzeczeń TSUE i postępowań KE prowadzonych na podstawie art. 258 lub 260 TfUE; dokument przyjęty przez Komitet do Spraw Europejskich w dniu 20.09.2009 r.

[61] Por. Wytyczne techniki legislacyjnej i techniki prawodawczej. Zapewnienie skuteczności prawa Unii Europejskiej w polskim prawie krajowym, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2009.

[62] Pozytywnie jednak należy podkreślić, że Regulamin KSE przewiduje sytuację, w której „w szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz za zgodą Przewodniczącego Komisji w posiedzeniach Komitetu można uczestniczyć za pośrednictwem mediów audiowizualnych”, § 4.

[63] Tak R. Zubek, Core executives and coordination of EU law transposition: evidence from new member states, „Public Administration”, 2010, t. 89, nr 2, s. 435-450.

[64] Tak Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli realizacji zadań w ramach przygotowań organów administracji rządowej do sprawowania przez Rzeczpospolitą Polską przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, nr 182/2010/I/10-002/KAP, Warszawa 2011.

[65] Ustawa z dnia 08.10.2010 r. o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, Dz.U. nr 213, poz. 1395.

[66] Wśród najnowszych aktów prawa europejskiego można wymienić następujące dyrektywy: dyrektywa 2006/32/WE w sprawie końcowego wykorzystania energii i usług elektrycznych; dyrektywa 2008/50/WE w sprawie czystszego powietrza dla Europy; dyrektywa 2009/28/WE w sprawie odnawialnych źródeł energii; dyrektywa 2009/29/WE w sprawie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych; dyrektywa 2009/30/WE w sprawie czystości paliw; dyrektywa 2009/31/WE w sprawie składowania dwutlenku węgla; dyrektywa 2009/125/WE w sprawie ekoprojektu dla produktów związanych z energią; dyrektywa 2010/30/UE w sprawie informacji o zużyciu energii przez produkty; dyrektywa 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków; dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych; dyrektywa 2011/92/UE o ocenach oddziaływania na środowisko. Analiza zagadnienia przedstawiona jest na podstawie: M. Stoczkiewicz (red.), Implementacja prawa klimatyczno-energetycznego UE w Polsce, Fundacja ClientEarth Poland, Warszawa 2013.

[67] Por. A. Kozińska, Wdrażanie unijnego prawa ochrony środowiska w latach 2001-2011, [w:] M. Rudnicki, A. Haładyj, K. Sobieraj (red.), Dekada harmonizacji w prawie ochrony środowiska, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011, s. 101-122.

[68] Dyrektywa 2009/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.04.2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

[69] Dz.U. 2011, nr 122, poz. 695, z późn. zm. Ustawa weszła w życie w dniu 21.06.2011 r.

[70] Wyrok TSUE z dnia 11.06.1991 r. w sprawie C-300/89 Komisja v. Rada (Titanium Dioxide). Trybunał już wcześniej podkreślał, że Parlament Europejski stanowi „(...) odbicie, chociaż w stopniu ograniczonym, na poziomie wspólnotowym podstawowej zasady demokratycznej, według której ludy uczestniczą w sprawowaniu władzy poprzez instrument zgromadzenia przedstawicielskiego”; wyrok TSUE z dnia 29.10.1980 r. w sprawie138/79 Roquette Frères v. Rada, uzasadnienie orzeczenia pkt. 33.

[71] Wyrok TSUE z dnia 30.4.1996 r. w sprawie C-58/94 Holandia v. Rada, C-58/94, uzasadnienie orzeczenia pkt. 19.

[72] Por. N. Neuwahl, A Europe close to the citizen? The ‘Trinity Concepts’ of subsidiarity, transparency and democracy, [w:] E. Antola et al. (red.), A Citizens’ Europe. In search of a new order, Thousand Oaks, London 1995, s. 54.

[73] Wyrok TSUE z dnia 17.12.1970 r. w sprawie 29/69 Internationale Handelgesellschaft. Trybunał podkreślił, że: „(…) poszanowanie praw fundamentalnych stanowi integralną część ogólnych zasad prawa chronionych przez Trybunał Sprawiedliwości. Ochrona takich praw, inspirowana konstytucyjnymi tradycjami wspólnymi dla wszystkich państw członkowskich, musi być zagwarantowana w ramach struktur i celów Wspólnoty”; uzasadnienie orzeczenia pkt. 2.

[74] Tak J. Barcz, Traktat z Lizbony. Wybrane aspekty prawne działań implementacyjnych, LexisNexis, Warszawa 2012, s. 458-459 oraz 475-505.

[75] Zob. T. Biernat (red.), Europeizacja prawa, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków 2008; F.G. Snyder (red.), The Europeanisation of Law: The Legal Effects of European Integration, Hart Publishing, Oxford 2000.

[76] Por. M. Dawson, Integration through soft law? New governance and the meaning of legality in the European Union, [w:] D. Augenstein (red.), ‘Integration though law’ revisited. The making of the European polity, Ashgate, Farnham 2012, s. 137-156.

Další informace